Những nguồn thông tin từ thế hệ các lớp đàn anh đi trước. Những người lính Tình nguyện từ những chiến dịch, những trận đánh địch bảo vệ vùng giải phóng cao nguyên Xiêng Khoảng những năm cuối 60 của thể kỷ 20. Họ đã giúp cho chúng tôi, những người lính lớp trẻ cuối những năm đầu 70 nhiều thông tin quý giá. Những câu chuyện có thật mà cứ như là huyền thoại về một người Anh hùng Quân tình nguyện Việt Nam tại Lào. Anh đã làm công tác Địch vận như thế nào với viên tướng “láu lỉnh, tàn bạo, độc ác và có nhiều khát vọng không tưởng…” – Vàng Pao.
Trong lịch sử các cuộc chiến tranh trên thế giới, nhân vật quyền lực “Nhà binh” thường luôn được mọi người nhắc đến trong cả khoảng thời gian trước, trong và sau chiến tranh. Họ ngợi ca, tôn vinh hay thậm trí dè bỉu, oán trách hay căm phẫn cũng hết lời bằng những “mỹ từ’ rất thú vị đôi khi lạ lẫm. Trong cuộc chiến tranh thời chống Mỹ trên Cánh Đồng chum – Xiêng Khoảng, Vàng Pao là một nhân vật như vậy. Vàng Pao được các nhà báo, các nhà nghiên cứu chiến tranh Đông Dương thời bấy giờ gán cho nhận định: nào là tướng quân trẻ, thông minh, láu lỉnh, tàn bạo, có nhiều khát vọng, sùng bái tài chính (như lá rừng) cùng vũ khí Mỹ…thế nhưng cũng giống bao tướng bại trận khác, đã mấy ai được gặp và tiếp kiến Vàng Pao. Câu chuyện gặp gỡ của tôi (NTD) chẳng qua là tình cờ vả lại cũng đã sau cuộc chiến hơn 30 năm.
Vậy thời gian chiến tranh diễn ra trên Cánh Đồng Chum? Chúng ta đã từng được nghe những giai thoại về các chiến sỹ đặc công Quân tình nguyên VN từng bí mật luồn vào sào huyệt Long Chẹng trinh sát, có đồng chí trong đêm tối còn “sờ thấy chân VP”, có đồng chí như Cà Văn Khum còn cải trang ngồi đánh cờ với tướng Vàng Pao…”. Dù là giai thoại truyền miệng xong nghe cũng sướng tai, thỏa nỗi tò mò. Nhưng có một câu chuyện thực 100% về sự kiện một chiến sỹ quân tình nguyện Việt Nam (QTNVN)đã trực tiếp gặp gỡ địch vận, thuyết phục Vàng Pao trở về với chính nghĩa…thì ít ai biết. Hôm nay, để mọi người cùng đọc lại câu chuyện về một người anh hùng QTNVN đã trực tiếp giáp mặt với Vàng Pao trong chiến tranh, tôi xin được lược trích một số thông tin tổng hợp về huyền thoại “Cái lý của người Mèo”.
Anh hùng Mùa A Páo – người địch vận tướng phỉ Vàng Pao. Mùa A Páo là người Mông, sinh ra và lớn lên ở vùng núi đá mờ sương Xà Dề Phìn trên cao nguyên Sìn Hồ (Lai Châu). Sinh thời, ông vẫn nhắc nhở con cháu đời sau của mình về “cái lý người Mèo” và câu chuyện làm địch vận, đấu lý với Vàng Pao… Bây giờ ông đã ngoài 90 tuổi, sống trong căn nhà gỗ đơn sơ dưới chân núi cao nguyên Sìn Hồ. Sáng chiều vẫn đi rừng, đi nương, nên gân cốt còn khỏe lắm. Ông đã kinh qua nhiều trọng trách của tỉnh, nhưng khi nhớ lại, ông chỉ nói duy nhất về “cái lý Người Mèo!”.
Trước khi trở thành du kích và anh bộ đội cụ Hồ, Mùa A Páo từng phải đi phu, làm cuông, nhốc (nô lệ) xây đồn bốt, cắt cỏ cho tên quan ba người Pháp. Một lần trong rừng, Mùa A Páo nghe thấy tiếng “súng lạ” và anh đã quyết định “bỏ thôi” rồi đi theo phía có tiếng súng của “người mình” chống lại kẻ thù. Ở rừng được hơn hai tháng thì Páo bắt được liên lạc với quân du kích và từ đó tích cực tham gia trừ gian diệt ác, đánh nhiều trận làm cho quân thù kinh hồn bạt vía như: Trận Mao Sao Phìn, trận đánh giải phóng bản Hể Hồ, bản Căng Hồ, Hồng Thu… Với những thành tích dũng cảm, kiên cường, đến năm 1964 Mùa A Páo được phong quân hàm Trung úy và cấp trên tin tưởng, cử đi tham gia đội chuyên gia giúp nước bạn Lào.
Sang đến Lào, Đội xây dựng chính trị quân tình nguyện Việt Nam đã bàn bạc và xác định kẻ thù chính của Cách mạng Lào là Vàng Pao. Vàng Pao là người Mông bản địa bị Mỹ mua chuộc đang chỉ huy 3 tiểu đoàn đều là người Mông. Để tránh cảnh nồi da nấu thịt, nên Đội chính trị quyết định dùng phương án vận động Vàng Pao về với cách mạng. Mùa A Páo được cấp trên tin tưởng cử làm sứ giả hòa bình vào sào huyệt kẻ thù để thương thuyết. Biết Vàng Pao là người dân tộc Mông nên Mùa A Páo xây dựng phương án đối phó trong đầu. Ông nghĩ: “Người Mông dù ở đâu cũng có cái lý là không phản bội lại dân tộc mình”. Gặp Vàng Pao, nó đã hoảng sợ trước thần thái của người đồng tộc: Bình tĩnh, tự tin, nói năng dõng dạc giữa hàng trăm họng súng. Từ thái độ trịch thượng, hách dịch, Vàng Pao lúc ban đầu dần đã trở nên thân mật với Páo nhằm lôi kéo ông bỏ cách mạng theo Mỹ…
Mùa A Páo trước sau như một rằng: “Người Mông mình không phản bội dân tộc mình đâu, không mang súng bắn vào đồng bào mình đâu”. Đến chiêu cuối cùng, Vàng Pao mang một thùng lương khô bạc trắng và muối tặng Mùa A Páo. Ông đã từ chối tất cả chỉ vì một cái lý người Mông. Đêm đó Mùa A Páo và Vàng Pao trò chuyện thâu đêm. Ông thổi khèn, hát những bài hát dân ca dân tộc nhằm đánh thức cội nguồn trong con người Vàng Pao. Cuối cùng, ông nói: “Mày nên quay về Cách mạng Lào thôi, quay về với dân tộc mình thôi. Bố mày, vợ mày, con mày sẽ bị người Mông ta khinh bỉ đấy. Nếu mày quay về cách mạng sẽ tha tội cho…”. Nghe Mùa A Páo nói xong, Vàng Pao nghĩ ngợi nhiều lắm. Cuối cùng nó hẹn với ông: “Cho nó chuẩn bị ba ngày…”.
Nhưng thông tin này bị rò rỉ, Cố vấn Mỹ ở Long Chẹng Lào đã nhận được dấu hiệu Vàng Pao chuẩn bị theo cách mạng. Chỉ hai ngày sau khi Mùa A Páo gặp Vàng Pao, Mỹ đã dùng trực thăng đưa Vàng Pao về Mỹ “tẩy não” và đào tạo lại thành một cỗ máy giết người rồi tung Vàng Pao trở về chiến trường Lào với cái lon hư danh “thiếu tướng”… ồ ạt dùng bạc trắng, muối do Mỹ cấp, vận động lôi kéo nhân dân các bộ tộc Lào làm tay sai. Với phương thức này Vàng Pao đã tập hợp được thêm ba đại đội, trong đó có một đại đội toàn là người dân tộc Mông.
Mùa A Páo lại xung phong nhận nhiệm vụ vận động đại đội Mông quay về với cách mạng. Trong ông luôn có một niềm tin mãnh liệt là người Mông mình vẫn còn cái gốc, cái lý không làm điều ác, không giết hại đồng bào mình. Bằng biện pháp binh vận khôn khéo, địch bị hoang mang, hoảng sợ khi nghe : “Quân giải phóng Pa Thét Lào và quân tình nguyện Việt Nam mạnh lắm. Chúng tao không muốn giết mày vì mày chỉ là tay sai, chúng tao chỉ muốn giết quân xâm lược kia thôi…”.
Nhờ kiên trì và làm binh vận tốt, Mùa A Páo đã thuyết phục, cảm hóa được một sỹ quan khác tên là Lào Ninh. Páo mặc quân phục của Quân đội nhân dân Việt Nam ra rừng gặp Lào Ninh. Lào Ninh nhờ Páo nói với quân giải phóng cho nó xin hàng. Páo nói: “Mày đã đi theo giặc rồi, phải lập công chuộc tội thôi. Mình mày theo cách mạng chưa đủ, mày phải vận động ba đại đội kia ra hàng thì người Mông mình với cách mạng sẽ tha cho mày”. Rồi Páo bày cho Lào Ninh kế hoạch để Lào Ninh làm nội gián cho ta.
Chỉ một thời gian ngắn sau, thông qua Lào Ninh, Páo đã nắm được toàn bộ tổng số quân, cách bố trí phòng ngự của ba đại đội kia. Một tối Lào Ninh rủ hai tên chỉ huy hai đại đội còn lại là Lào Lông và Lào Thâng đi uống rượu để quân ta phục kích bắt gọn. Đêm đó quân tình nguyện Việt Nam lặng lẽ áp sát doanh trại ba đại đội của địch và bắc loa phóng thanh dụ hàng. Quân địch mất chỉ huy như rắn mất đầu nên chúng lũ lượt ra hàng.
Các cố vấn Mỹ ở chiến trường Lào lần đầu tiên biết đến một sức mạnh không tiếng súng: “Cái lý của người Mèo” mà có thể lay động cả một tiểu đoàn với những phương tiện chiến tranh được trang bị hiện đại và chúng kinh ngạc rồi tự hỏi nhau: “Cái lý người Mông là gì mà ghê gớm thế? Lần trước nó đã suýt đánh đổ Vàng Pao, rồi đã làm cho cả một tiểu đoàn phỉ của Vàng Pao lung lay, lần này nó chiến thắng ba đại đội mà không cần đến một phát súng”!. Sau chiến công lừng lẫy đó, thời gian sau Đại úy Mùa A Páo được phong danh hiệu Anh hùng Lực lượng Vũ trang nhân dân Việt Nam.
Nguyễn Tiến Dũng-Cựu chiến binh Quân tình nguyện Cục Chính Trị MT31 Tổng hợp