Năm 2019, Chính phủ Lào duyệt chi 100 tỷ Kíp ngân sách để thực hiện các dự án phát triển tỉnh Xaysombun nhằm giúp tỉnh này sớm bắt kịp với các địa phương còn lại của cả nước. Nằm cách thủ đô Vientiane 220 km về phía Bắc, Xaysombun là địa phương quan trọng, nằm trong chính sách ưu tiên phát triển Kinh tế-Xã hội của Lào. Xaysombun được định hư ớng phát triển theo 5 lĩnh vực có tiềm năng lớn nhằm thúc đẩy nền kinh tế, từng bước xóa đói giảm nghèo.
Với cộng đồng dân tộc Mông đông đảo, giai đoạn 1975-2006, Xaysombun được gọi là đặc khu hành chính trực thuộc Bộ Quốc phòng Lào. Năm 2006, chính phủ Lào sát nhập huyện Xaysombun và huyện Hôm thuộc tỉnh Viêng Chăn trở thành một phần của tỉnh Xaysombun và tính thức mang tên gọi này từ năm 2013. Xaysombun có diện tích rộng 8.500 km2 chủ yếu là đất nông nghiệp cso độ màu mỡ cao, khoảng 138.340 ha.
Theo Tỉnh trưởng Xaysombun, Thiếu tướng Khamlieng Outthakaisone cho biết, những tiềm năng của địa phương nếu được phát huy đúng mực sẽ đem lại hiệu quả phát triển Kinh tế cao bao gồm nông nghiệp, du lịch, thủy điện, khoáng sản và giao thông vận tải. Tuy nhiên, thừa nhận khả năng thu ngân sách hạn chế đang là rào cản khiến Xaysombun cần nhiều hơn nữa ưu tiên đầu tư của Chính phủ Lào. Với lợi thế có diện tích trồng trọt rộng lớn, thích hợp nhiều loại cây công nghiệp, ăn quả, tỉnh Xaysombun đang dần thu hút chú ý của nhiều nhà đầu tư và nhận được nhiều đề xuất rót vốn vào lĩnh vực nông nghiệp. Đối với lĩnh vực du lịch, Chính quyền tỉnh cũng đang hợp tác với Công ty Xây dựng Khamphay Sana để phát triển núi Phoubia, ngọn núi cao nhất tại Lào thành điểm du lịch quy mô khu vực. Với điều kiện tự nhiên và khí hậu lý tưởng, Chính quyền tỉnh đang kêu gọi đầu tư vào hàng chục điểm du lịch tiềm năng tại Xaysombun vẫn chưa được khai thác.
Theo khảo sát, tỉnh Xaysombun có đến 26 vị trí có khả năng đầu tư thủy điện, tuy nhiên trên thực tế, toàn tỉnh mới chỉ có 6 đập đã đi vào hoạt động và sẽ có thêm 2 đập nữa sẽ đi vào vận hành ngay trong tháng này. Ngoài ra, tỉnh Xaysombun cũng đã phê duyệt cho một số công ty thực hiện quá trình nghiên cứu tính khả thi của một số đập khác.
Đối với lĩnh vực khoáng sản, Phoubia Mining sau 13 năm đi vào hoạt động đã đóng góp đến 6.248 nghìn tỷ Kíp cho Chính phủ Lào.Về lĩnh vực giao thông vận tải, Xaysombun được cho là địa phương có tiềm năng trở thành trung tâm vận tải đư ờng bộ của miền Bắc Lào, Chính quyền tỉnh tuyên bố sẽ tập trung vào phát triển hạ tầng giao thông để hiện thực hóa tiềm năng trên thông qua việc xây dựng các tuyến đường nối liền Xaysombun với Xiengkhoang, Văng Viêng và thủ đô Vientiane.
Mặc dù chưa thực sự phổ biến, Xaysombun hiện nổi tiếng với du khách thông qua nhiều điểm du lịch hấp dẫn như cảnh quan thiên nhiên của huyện Longxan; khám phá không gian ban đêm tại Longxan khi nhiệt độ xuống thấp đến 0 độ C hay dạo chơi tại chợ mới Longcheng.
Longcheng là một địa danh lịch sử nổi bật nhất của Xaysombun, trong thời chiến tranh, Longcheng là một thị trấn và là căn cứ không quân trong hoạt động của Cơ quan Tình báo Trung ương Hoa Kỳ (CIA). Vào giai đoạn nó có ý nghĩa cao nhất, trong những năm cuối thập niên 1960, “thành phố bí mật” Long Chẹng duy trì dân số cỡ 40.000 người, làm cho nó là thành phố lớn thứ hai tại Lào vào thời điểm đó, nằm trong quyền quản lý của quân đội Vang Pao dưới sự hậu thuẫn của Mỹ. Longcheng là một trong những căn cứ quân sự lớn nhất của Mỹ tại nước ngoài ở thời điểm đó.
Hiện nay, thị trấn yên bình Longcheng có thể tiếp cận dễ dàng bằng đường bộ, cách đập thủy điện Nậm Ngưm 3 khoảng hơn 10 km. Điều khó khăn lớn nhất đối với người dân Longcheng là vấn đề nước sạch khi thị trấn này cao hơn hồ chứa Nậm Ngưm 3 tới 1000m, nguồn nước sinh hoạt dựa hoàn toàn vào những mạch nước ngầm và giếng khoan. Ngoài ra, nơi đây vẫn còn nhiều dấu ấn lịch sử đáng chú ý như quần thể căn cứ quân sự Vang Pao, rặng núi bao quanh thung lũng quanh năm phủ mây mù hay chùa Phật giáo Longcheng, một công trình được xây dựng trong thập niên 60 của thế kỷ trước bởi một nhóm thợ từ Udonthany, Thái Lan.
Ảnh Houmphet Manysouk