Đầu tư tài chính cho các dự án năng lượng ở Lào có đáng tin cậy hay không?

Xin trân trọng giới thiệu đến quý độc giả bài nghiên cứu: “Đầu tư tài chính cho các dự án năng lượng tại Lào – Có đáng tin cậy không?”. Đây là một báo cáo phân tích toàn diện do Công ty Tư vấn Quốc tế Lào (LIECC) thực hiện, tập trung làm rõ bức tranh nhu cầu vốn, các kênh huy động tài chính, những rủi ro tiềm ẩn cũng như xu hướng và cơ hội trong ngành năng lượng Lào giai đoạn 2025–2030.

Bài viết đặc biệt có giá trị tham khảo đối với các nhà đầu tư nước ngoài đang và sẽ quan tâm đến thị trường năng lượng tại Lào. Với việc Chính phủ Lào đặt mục tiêu trở thành “bình ắc quy của Đông Nam Á”, nhu cầu đầu tư cho các dự án thủy điện, nhiệt điện, điện mặt trời và điện gió ngày càng tăng cao, song đi kèm là những thách thức về tài chính, pháp lý, thị trường và rủi ro thể chế.

Thông qua nghiên cứu này, các nhà hoạch định chiến lược, tổ chức tài chính quốc tế và doanh nghiệp đầu tư sẽ tìm thấy những gợi ý quan trọng về mô hình tài chính tối ưu, cách thức quản lý rủi ro, lựa chọn thời điểm và lĩnh vực đầu tư phù hợp, cũng như triển vọng hợp tác với các đối tác bản địa và đa phương.

Chúng tôi hy vọng bài viết không chỉ góp phần cung cấp thông tin chuyên sâu, mà còn mở ra các góc nhìn thực tế và chiến lược, giúp giới đầu tư quốc tế có cơ sở đánh giá đúng đắn hơn về tiềm năng và thách thức khi tham gia lĩnh vực năng lượng tại Lào.

Dưới đây là nội dung bài nghiên cứu:

Theo Chiến lược phát triển điện lực Lào (2021-2030) và Khung hợp tác điện lực xuyên biên giới Lào – Trung – Thái, trong 20 năm tới, nhu cầu đầu tư cho các dự án năng lượng tại Lào được dự báo vượt quá 50 tỷ USD. Việc chỉ dựa vào nguồn vốn tự có từ các chủ dự án là điều không thực tế. Trong khi đó, thị trường tài chính Lào còn nhiều hạn chế, khó đảm bảo được nguồn vốn, còn thị trường quốc tế thì khắt khe về điều kiện và hạn mức vay. Đằng sau mỗi dự án năng lượng luôn tiềm ẩn nhiều rủi ro: cấu trúc thị trường “một người mua”, sự bất định trong giao dịch điện lực xuyên biên giới, thiếu cơ chế bảo lãnh tín dụng và các khó khăn về thực thi pháp luật. Tất cả tạo thành một bản đồ rủi ro phức tạp. Chính vì vậy, Công ty Tư vấn Kỹ thuật Quốc tế Lào (LIECC) đã công bố báo cáo nhằm mang lại cho các nhà đầu tư, tổ chức tài chính và nhà hoạch định chính sách một góc nhìn phân tích vừa mang tính chiến lược vừa có giá trị thực tiễn.

1. Hiện trạng: Nhu cầu lớn song hành với khó khăn về tài chính
2. Quy mô và cấu trúc: nhu cầu đầu tư định hướng xuất khẩu

Chiến lược năng lượng Lào đặt xuất khẩu làm trọng tâm, với mục tiêu đến năm 2030 đạt công suất lắp đặt trên 30.000 MW, trong đó hơn 70% phục vụ xuất khẩu. Các lĩnh vực đầu tư chính hiện nay gồm:

• Thủy điện: Lợi thế truyền thống và vẫn là trụ cột. Nhiều nhà máy lớn đã và đang được xây dựng trên dòng chính và phụ lưu sông Mê Kông (như Nam Ou, Nam Theun 1). Tuy nhiên, các dự án mới ngày càng phải đối diện với tiêu chuẩn nghiêm ngặt hơn về môi trường và xã hội (ESIA).
• Nhiệt điện than: Nguồn bổ sung phục vụ khu mỏ và xuất khẩu. Chủ yếu tập trung tại khu vực trung và nam Lào như nhà máy Hongsa. Tuy nhiên, trong bối cảnh toàn cầu chuyển dịch năng lượng, than đá gặp áp lực lớn về vốn và phát thải.
• Năng lượng tái tạo: Điện mặt trời, điện gió mới ở giai đoạn khởi đầu nhưng nhiều tiềm năng. Đặc biệt, vùng cao nguyên trung và nam Lào có bức xạ mặt trời tốt. Khi tỷ trọng năng lượng tái tạo tăng, nhu cầu về hệ thống lưu trữ (thủy điện tích năng, pin lưu trữ) càng trở nên cấp thiết.

Cấu trúc vốn phổ biến là 30% vốn chủ sở hữu + 70% nợ vay. Tuy nhiên, nguồn vốn trong nước hạn chế, kỳ hạn ngắn, chi phí cao. Vì vậy, vốn quốc tế trở thành nguồn lực chính. Vốn chủ yếu đến từ nhà đầu tư dự án (Trung Quốc, Thái Lan, Việt Nam), các nhà đầu tư chiến lược hoặc các định chế tài chính đa phương.

2. Kênh huy động vốn: chủ yếu dựa vào nguồn vốn xuyên biên giới

• Các khoản vay xuyên biên giới: đến từ ngân hàng thương mại và chính sách của Trung Quốc, Thái Lan, Việt Nam (như CDB, EximBank Trung Quốc, Krungthai Bank). Thường gắn với hợp đồng mua bán điện chính phủ (G2G PPA) hoặc bảo hiểm tín dụng xuất khẩu (ECA).
• Ngân hàng trong nước: quy mô nhỏ, chủ yếu phục vụ dự án vừa và nhỏ. Các ngân hàng thương mại lớn nhất như BCEL, LDB đều bị hạn chế bởi vốn điều lệ và thanh khoản.
• Định chế đa phương: ADB, WB, AIIB đóng vai trò quan trọng thông qua các gói bảo lãnh rủi ro chính trị, tín dụng ưu đãi hoặc quỹ xanh (GCF). Đây là “neo” để thu hút thêm vốn thương mại.

3. Chủ thể tham gia: đa dạng nhưng phụ thuộc “người chơi chính”

• EDL (Điện lực quốc gia Lào): Người mua điện duy nhất trong nước và là cửa ngõ cho giao dịch xuyên biên giới. Khả năng tài chính và mức độ tín nhiệm của EDL quyết định tính khả thi của dự án.
• Đối tác xuyên biên giới: EGAT (Thái Lan), China Southern Power Grid (Trung Quốc), EVN (Việt Nam) là các khách hàng chủ chốt. Điều khoản PPA (cam kết mua, công thức giá, giải quyết tranh chấp) quyết định dòng tiền của dự án.
• ECA và định chế đa phương: thông qua bảo lãnh và chia sẻ rủi ro, họ giúp tăng sức hấp dẫn với các ngân hàng thương mại quốc tế.

1. Những thách thức: Rủi ro thể chế chồng chất
2. Vướng mắc pháp lý và chính sách

• Rủi ro tỷ giá và thanh toán: Hợp đồng điện thường thanh toán bằng USD hoặc THB, trong khi chi phí nội địa trả bằng LAK, dẫn đến lệch pha tiền tệ. Đồng LAK biến động mạnh, cộng thêm kiểm soát ngoại hối, gây khó khăn cho việc chuyển lợi nhuận ra ngoài.
• Khung pháp lý phân tán: Các luật liên quan (Luật Đầu tư, Luật Điện lực, Luật Ngoại hối…) thiếu đồng bộ, đôi khi mâu thuẫn. Hệ thống tòa án và trọng tài chưa có nhiều kinh nghiệm xử lý tranh chấp tài chính quốc tế.

2. Thị trường đơn điệu: phụ thuộc một người mua

• Rủi ro tín dụng EDL: Do nợ lớn, EDL từng chậm thanh toán cho nhà đầu tư. Trong PPA, nhà đầu tư khó có được các cam kết mạnh như bảo lãnh ngân hàng hay thư tín dụng.
• Bất định giao dịch xuyên biên giới: Khả năng truyền tải và phân bổ phụ thuộc vào thỏa thuận chính trị – kinh tế giữa các nước. Lào quá phụ thuộc vào Thái Lan và Trung Quốc.

3. Thiếu bảo lãnh và thực thi khó khăn

• Quyền thế chấp hạn chế: Đất thuộc sở hữu Nhà nước hoặc tập thể, nhà đầu tư chỉ có quyền thuê/nhượng. Các ngân hàng quốc tế khó thu hồi tài sản thế chấp khi xảy ra nợ xấu.
• Thủ tục xử lý tài sản rườm rà: Ngay cả khi có thư bảo lãnh từ Chính phủ, hiệu lực pháp lý và tốc độ thực thi vẫn thiếu chắc chắn.

III. Triển vọng: Dấu hiệu thị trường hóa và đa dạng hóa

1. Hướng chính sách: hội nhập khu vực & năng lượng xanh

• Các tuyến truyền tải điện Lào – Thái, Lào – Trung, Lào – Việt đang mở rộng. Hiệp định thương mại điện GMS (PTOA) thúc đẩy hình thành thị trường điện cạnh tranh.
• Chính phủ Lào đặt mục tiêu tăng tỷ trọng năng lượng tái tạo, đưa vào cơ chế đấu thầu cạnh tranh – giúp minh bạch hóa giá điện và giảm phụ thuộc vào thủy điện.

2. Nhu cầu thị trường: nổi lên năng lượng tái tạo và lưu trữ

• Điện mặt trời kết hợp lưu trữ: cung ứng ổn định cho mỏ và công nghiệp, đồng thời trở thành nguồn “ổn định hóa” cho xuất khẩu xanh.
• Mua bán điện xanh xuyên biên giới: các tập đoàn quốc tế cần đáp ứng cam kết RE100 có thể mua điện trực tiếp (DPPA), bỏ qua EDL, tạo dòng thu ổn định hơn.

3. Mô hình tài chính: từ tín nhiệm chính phủ sang cấu trúc đa tầng

• Bảo lãnh đa phương + vốn thương mại: Tận dụng ADB, WB để giảm rủi ro và thu hút các ngân hàng quốc tế.
• Tín dụng phân tầng trong – ngoài nước: Khớp dòng ngoại tệ và chi phí nội địa.
• Trái phiếu xanh & tín chỉ carbon: Huy động vốn từ thị trường tài chính xanh quốc tế.

1. Định hướng chiến lược: Quản lý rủi ro và nắm bắt cơ hội
2. Quản lý rủi ro

• Theo dõi sát thay đổi chính sách và quan hệ ngoại giao.
• Xây dựng công ty dự án nhiều tầng (SPV), quy định trọng tài quốc tế (Singapore, Hồng Kông) trong hợp đồng.
• Dùng nhiều loại tiền tệ (USD, THB) để phòng ngừa rủi ro tỷ giá.

2. Thời điểm đầu tư

• Giai đoạn 2025-2027 là “cửa sổ vàng” cho dự án năng lượng tái tạo thử nghiệm và mở rộng lưới điện xuyên biên giới.
• Ưu tiên: mua lại nhà máy thủy điện đang vận hành (dòng tiền ổn định), dự án điện mặt trời + lưu trữ được Chính phủ hỗ trợ, các dự án có PPA dài hạn với EGAT hoặc China Southern Power Grid.

3. Đối tác chiến lược

• Địa phương: liên doanh với EDL-Gen hoặc chính quyền tỉnh để giảm rủi ro đất đai, di dời, phê duyệt.
• Tài chính: kêu gọi ADB, AIIB tham gia như nhà đầu tư “neo”.
• Kỹ thuật: hợp tác với EPC Trung Quốc, Thái Lan có kinh nghiệm, đảm bảo công nghệ và chi phí cạnh tranh.

4. Danh mục đầu tư đa dạng

• Theo công nghệ: thủy điện (50%), năng lượng tái tạo (35%), nhiệt điện/đa hợp (15%).
• Theo giai đoạn: dự án đang vận hành (40%), đang xây dựng (40%), đang phát triển (20%).
• Theo khu vực: Bắc Lào (thủy điện xuất sang Trung Quốc), Trung Lào (điện mặt trời), Nam Lào (nhiệt điện, lưu trữ).

Kết luận

Qua nghiên cứu, LIECC nhận định: thị trường tài chính cho năng lượng ở Lào phức tạp, bắt nguồn từ mô hình “một người mua”, sự phụ thuộc vào xuất khẩu và hệ thống pháp luật chưa hoàn chỉnh. Điều này khiến việc huy động vốn gặp rủi ro tín dụng, chính sách và thực thi. Tuy vậy, nhờ xu hướng hội nhập khu vực, chuyển dịch sang năng lượng xanh và sự tham gia ngày càng sâu của các định chế đa phương, triển vọng trong 5-10 năm tới vẫn khả quan.

Đối với các nhà đầu tư toàn cầu có tầm nhìn dài hạn, Lào vừa là thị trường rủi ro cao, vừa là “điểm nóng chiến lược” để tham gia định hình bức tranh năng lượng của Tiểu vùng sông Mê Kông. Những nhà đầu tư biết tận dụng tư vấn quốc tế, thiết kế tài chính khéo léo, xây dựng mạng lưới đối tác mạnh và sớm tham gia thị trường điện xanh xuyên biên giới sẽ có cơ hội đạt được lợi nhuận dài hạn lớn, đồng thời đóng góp vào sự phát triển bền vững của khu vực.

LIECC là công ty tư vấn quốc tế đến từ Trung Quốc, chuyên về kỹ thuật và tài chính, tập trung vào thị trường Lào và ASEAN, cung cấp dịch vụ toàn diện từ quy hoạch dự án, thiết kế tài chính, đến tư vấn triển khai xây dựng cho chính phủ, tổ chức tài chính quốc tế và doanh nghiệp trong – ngoài khu vực.

Theo mekonglinklao.com